2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

Tak zwana rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków stanowi podstawowy ustawowy małżeński ustrój majątkowy. Zasadniczo jest on zbliżony do rozdzielności majątkowej Ani przedmioty majątkowe męża, ani przedmioty majątkowe żony nie stają się wspólną własnością małżonków ( art. 1363 ust. 2 BGB [BGB – niemiecki kodeks cywilny]). To samo dotyczy przedmiotów majątkowych nabytych przez małżonka po zawarciu małżeństwa. Niemniej wszelki przyrost majątku małżonków mający miejsce w czasie trwania małżeństwa podlega podziałowi na równe części po ustaniu tego małżeńskiego ustroju majątkowego, w szczególności w wyniku rozwodu lub śmierci jednego z małżonków. Ogólnie rzecz biorąc małżonkowie nie podlegają żadnym ograniczeniom w zakresie rozporządzania swoimi przedmiotami majątkowymi i nie odpowiadają za długi drugiego małżonka (ograniczenia w zakresie zarządu – zob. pkt 2.4; warunki dotyczące odpowiedzialności – zob. pkt 2.5).

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Istnieje (wzruszalne) domniemanie na korzyść wierzycieli, zgodnie z którym niektóre przedmioty majątkowe należą do jednego z małżonków. Jest to istotne szczególnie w przypadku egzekucji wierzytelności (zob. pkt 2.6).

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Małżonkowie nie mają obowiązku sporządzania spisu inwentarza. Sporządzenie spisu inwentarza na początku małżeństwa („początkowy inwentarz”) ułatwia jednak wykazanie dorobku uzyskanego w czasie małżeństwa (zob. pkt 5.3). Jeśli nie sporządzono początkowego spisu inwentarza, zastosowanie ma wzruszalne domniemanie, że końcowy inwentarz małżonka stanowi jego dorobek ( art. 1377 ust. 3 BGB).

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Ogólnie rzecz biorąc podczas małżeństwa małżonkowie mogą swobodnie rozporządzać swoim majątkiem, chyba że uzgodnili inaczej. 
Zasada swobody rozporządzania swoim majątkiem podlega niemniej następującemu ograniczeniu:

• 1) małżonek nie może zbyć swojego majątku w całości bez zgody drugiego małżonka. Zgodnie z orzecznictwem za „majątek w całości” można uznać przedmiot majątkowy stanowiący 80% wartości majątku małżeńskiego zbywającego małżonka ( art. 1365 BGB). W praktyce warunki te są często spełniane w przypadku nieruchomości.
• 2) Ponadto tylko za zgodą drugiego małżonka małżonek może rozporządzać elementami wyposażenia gospodarstwa domowego (stanowiącymi jego wyłączną własność) (art. 1369 BGB). „Mieszkania małżeńskiego” nie traktuje się jako elementu wyposażenia gospodarstwa domowego. W takim przypadku jednakże w praktyce często spełniane są wspomniane powyżej warunki określone w art. 1365 BGB.

Jeśli drugi małżonek nie wyrazi zgody, umowa zostaje zawieszona i pozbawiona skutków prawnych do czasu zatwierdzenia jej przez takiego małżonka ( art. 1366 ust. 1 BGB). Niezatwierdzona umowa jest nieważna. W określonych przypadkach zamiast małżonka niechcącego udzielić zgody może jej udzielić sąd rodzinny. Jeśli osoba trzecia domaga się od swojego kontrahenta przedstawienia zgody, wspomniana zgoda musi zostać przedstawiona takiej osobie trzeciej w ciągu dwóch tygodni. W przeciwnym razie uznaje się, że zgody nie udzielono.

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

Ogólnie rzecz biorąc zobowiązania zaciągane przez jednego z małżonków są wiążące tylko dla niego. Jeśli jednakże małżonek jest upoważniony do zaciągnięcia zobowiązań w celu zaspokojenia codziennych potrzeb rodziny, skutki takich zobowiązań są wiążące również dla drugiego małżonka ( art. 1357 ust. 1 BGB).

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

Małżonkowie odpowiadają tylko za własne długi, chyba że drugi małżonek, w drodze wyjątku, stał się odpowiedzialny poprzez zaciągnięcie zobowiązań w celu zaspokojenia codziennych potrzeb (zob. pkt 2.5). Poza tym szczególnym przypadkiem wierzyciele mogą jedynie wnosić roszczenia dotyczące majątku małżonka, z którym zawarli umowę lub który ponosi odpowiedzialność z jakiegoś innego tytułu (np. odpowiedzialność deliktową).

Egzekucję wierzytelności ułatwia istnienie wzruszalnego domniemania własności (zob. pkt 2.2). Domniemywa się, że rzeczy ruchome będące w posiadaniu jednego małżonka lub obojga małżonków należą do dłużnika (zajęcie) [art. 1362 BGB w związku z art. 739 ZPO (kodeksu postępowania cywilnego)]. Domniemanie to nie dotyczy przedmiotów majątkowych przeznaczonych do wyłącznego użytku osobistego jednego z małżonków.

Print this topic

back to top