9 Do jakiego organu należy się zwrócić w przypadku sporów lub innych kwestii prawnych?
W przypadku postępowań, wyroków i aktów odpowiednio wszczętych, wydanych i sporządzonych nie później niż 28 stycznia 2019 r. oraz poza zakresem stosowania rozporządzenia UE nr 2201/2003 jurysdykcja międzynarodowa sądów portugalskich podlega art. 65 i 65A portugalskiego kodeksu postępowania cywilnego. W sprawach o rozwiązanie małżeństwa i podział majątku właściwy jest sąd miejsca stałego pobytu (miejscem stałego pobytu jest zwyczajowe miejsce zamieszkania, art. 82 k.c.) lub zwykłego pobytu powoda (art. 75 kodeksu postępowania cywilnego).
W przypadku postępowań, wyroków i aktów odpowiednio wszczętych, wydanych i sporządzonych nie wcześniej niż 29 stycznia 2019 r., bez względu na datę zawarcia związku małżeńskiego, stosuje się rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 z 24 czerwca 2016 r.
Wspomniane rozporządzenie przewiduje następujące organy właściwe:
- w sprawach dotyczących małżeńskiego ustroju majątkowego w przypadku śmierci jednego z małżonków właściwy jest sąd spadku (art. 4);
- w sprawach dotyczących małżeńskiego ustroju majątkowego w przypadku wniesienia pozwu o rozwód, separację prawną lub o unieważnienie małżeństwa właściwe co do zasady są sądy orzekające w przypadku sporów małżeńskich;
- w innych przypadkach małżonkowie mogą dojść do porozumienia, że właściwe będą organy państwa członkowskiego, którego prawo jest prawem właściwym lub organy państwa członkowskiego, w którym zawarty został związek małżeński. Odpowiednie porozumienie należy sporządzić w formie pisemnej, opatrzyć datą i podpisami stron. W braku porozumienia co do zasady właściwe do rozpatrywania wszelkich kwestii dotyczących obowiązujących w państwie członkowskim małżeńskich ustrojów majątkowych, z wyłączeniem przypadków związanych ze śmiercią jednego z małżonków oraz sporów małżeńskich, są sądy państwa członkowskiego:
- w którym małżonkowie mają wspólne miejsce zwykłego pobytu z chwilą wniesienia sprawy do sądu lub jeżeli nie zachodzi ta okoliczność
- w którym małżonkowie mieli ostanie wspólne miejsce zwykłego pobytu, o ile jedno z nich nadal tam zamieszkuje lub jeżeli nie zachodzi ta okoliczność
- w którym pozwany ma miejsce zwykłego pobytu lub jeżeli nie zachodzi ta okoliczność
- którego obywatelstwo posiadają oboje małżonkowie.
Portugalskich notariuszy nie obowiązują powyższe zasady dotyczące jurysdykcji z wyłączeniem postępowania spornego, co oznacza, że mają oni swobodę działania np. przy sporządzaniu małżeńskich umów majątkowych lub porozumień w sprawie wyboru prawa właściwego.
